RBI Announces Withdrawal of ₹2000 Banknotes from Circulation

RBI Announces Withdrawal of ₹2000 Banknotes from Circulation

₹2000 ಮುಖಬೆಲೆಯ ನೋಟುಗಳನ್ನು ಚಲಾವಣೆಯಿಂದ ಹಿಂಪಡೆಯಲು ಭಾರತೀಯ ರಿಸರ್ವ್ ಬ್ಯಾಂಕ್ (RBI) ಮಹತ್ವದ ನಿರ್ಧಾರ ಕೈಗೊಂಡಿದೆ. ಈ ನೋಟುಗಳನ್ನು ಇನ್ನು ಮುಂದೆ ನೀಡಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ, ಆದರೆ ಅವುಗಳು ಕಾನೂನು ಟೆಂಡರ್ ಆಗಿ ತಮ್ಮ ಸ್ಥಾನಮಾನವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ₹ 2000 ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನೋಟುಗಳನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸುವ ಉದ್ದೇಶವು ಈಡೇರಿರುವುದರಿಂದ ಮತ್ತು ಇತರ ಮುಖಬೆಲೆಗಳು ಈಗ ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಕರೆನ್ಸಿ ಅಗತ್ಯತೆಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಪಕವಾಗಿ ಪೂರೈಸುತ್ತಿರುವುದರಿಂದ ಈ ಕ್ರಮ ಕೈಗೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ.

ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವಿಕೆಗೆ ಕಾರಣಗಳು

 ನವೆಂಬರ್ 2016 ರಲ್ಲಿ ₹2000 ಬ್ಯಾಂಕ್ ನೋಟುಗಳ ಪರಿಚಯವು ₹500 ಮತ್ತು ₹1000 ಬ್ಯಾಂಕ್ ನೋಟುಗಳಿಗೆ ಕಾನೂನು ಟೆಂಡರ್ ಸ್ಥಿತಿಯನ್ನು ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವುದಕ್ಕೆ ಪ್ರತಿಕ್ರಿಯೆಯಾಗಿದೆ. ಈ ಕ್ರಮವು ಆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ತುರ್ತು ಕರೆನ್ಸಿ ಅವಶ್ಯಕತೆಗಳನ್ನು ಪೂರೈಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆದರೆ, 2018-19ರಲ್ಲಿ ₹ 2000 ನೋಟುಗಳ ಮುದ್ರಣವನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಲಾಗಿತ್ತು, ಏಕೆಂದರೆ ಅವುಗಳ ಉದ್ದೇಶ ಈಡೇರಿದೆ. ಇದಲ್ಲದೆ, ವಹಿವಾಟುಗಳಿಗೆ ₹2000 ನೋಟುಗಳನ್ನು ಬಳಸುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯವಲ್ಲ ಎಂದು ಆರ್‌ಬಿಐ ಗಮನಿಸಿದೆ.

 ಕ್ಷೀಣಿಸುತ್ತಿರುವ ಪರಿಚಲನೆ

 ₹2000 ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನೋಟುಗಳಲ್ಲಿ ಸರಿಸುಮಾರು 89% ಮಾರ್ಚ್ 2017 ರ ಮೊದಲು ನೀಡಲಾಗಿತ್ತು ಮತ್ತು ಈಗ ಅವುಗಳ ಅಂದಾಜು ಜೀವಿತಾವಧಿ 4-5 ವರ್ಷಗಳನ್ನು ತಲುಪಿದೆ. ಪರಿಣಾಮವಾಗಿ, ಚಲಾವಣೆಯಲ್ಲಿರುವ ₹2000 ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನೋಟುಗಳ ಒಟ್ಟು ಮೌಲ್ಯವು ಮಾರ್ಚ್ 31, 2018 ರಂದು ಗರಿಷ್ಠ ₹6.73 ಲಕ್ಷ ಕೋಟಿಯಿಂದ ₹3.62 ಲಕ್ಷ ಕೋಟಿಗೆ ಇಳಿದಿದೆ, ಇದು ಮಾರ್ಚ್ 31, 2023 ರಂತೆ ಚಲಾವಣೆಯಲ್ಲಿರುವ ಒಟ್ಟು ನೋಟುಗಳ 10.8% ರಷ್ಟಿದೆ. ಚಲಾವಣೆಯಲ್ಲಿನ ಕಡಿತ ಮತ್ತು ಸೀಮಿತ ಬಳಕೆಯು ₹2000 ಬ್ಯಾಂಕ್ನೋಟುಗಳನ್ನು ಹಿಂತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುವ ನಿರ್ಧಾರವನ್ನು ಮತ್ತಷ್ಟು ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು.

 ಕ್ಲೀನ್ ನೋಟ್ ಪಾಲಿಸಿ

 ₹2000 ನೋಟುಗಳ ಹಿಂಪಡೆಯುವಿಕೆಯು RBI ಯ "ಕ್ಲೀನ್ ನೋಟ್ ನೀತಿ" ಯೊಂದಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೆಯಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ನೀತಿಯು ಚಲಾವಣೆಯಲ್ಲಿರುವ ಕರೆನ್ಸಿಯ ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಲ್ಲಿ ದಕ್ಷತೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುವ ಗುರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ. ಆರ್‌ಬಿಐ ಈ ಹಿಂದೆ 2013-2014ರಲ್ಲಿ ಚಲಾವಣೆಯಿಂದ ಇದೇ ರೀತಿಯ ನೋಟುಗಳನ್ನು ಹಿಂಪಡೆದಿತ್ತು.

 ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ಕಾರ್ಯವಿಧಾನಗಳು

 ವಾಪಸಾತಿ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಸುಲಭಗೊಳಿಸಲು, ಆರ್‌ಬಿಐ ಸಾರ್ವಜನಿಕರಿಗೆ ಮಾರ್ಗಸೂಚಿಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಿದೆ. ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ತಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ ₹2000 ಬ್ಯಾಂಕ್ನೋಟುಗಳನ್ನು ಜಮಾ ಮಾಡಬಹುದು ಅಥವಾ ಯಾವುದೇ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಶಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಇತರ ಮುಖಬೆಲೆಯ ನೋಟುಗಳಿಗೆ ವಿನಿಮಯ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಅಸ್ತಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಸೂಚನೆಗಳು ಮತ್ತು ಶಾಸನಬದ್ಧ ನಿಬಂಧನೆಗಳಿಗೆ ಒಳಪಟ್ಟು ಯಾವುದೇ ನಿರ್ಬಂಧಗಳಿಲ್ಲದೆ ಠೇವಣಿಗಳನ್ನು ಸಾಮಾನ್ಯ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಬಹುದು.

 ವಿನಿಮಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆ

 ಕಾರ್ಯಾಚರಣೆಯ ಅನುಕೂಲತೆಯನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಮತ್ತು ನಿಯಮಿತ ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ಚಟುವಟಿಕೆಗಳಿಗೆ ಅಡಚಣೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಲು, ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ತಮ್ಮ ₹2000 ಬ್ಯಾಂಕ್ನೋಟುಗಳನ್ನು ಇತರ ಪಂಗಡಗಳ ಬ್ಯಾಂಕ್ನೋಟುಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಯಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಮೇ 23, 2023 ರಿಂದ ಪ್ರಾರಂಭವಾಗುವ ಯಾವುದೇ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನಲ್ಲಿ ಒಮ್ಮೆಗೆ ₹20,000/- ಮಿತಿಯವರೆಗೆ ಈ ವಿನಿಮಯವನ್ನು ಮಾಡಬಹುದು. RBI ಯ 19 ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಕಚೇರಿಗಳು ಮತ್ತು ಇತರ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ಈ ವಿನಿಮಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಭಾಗಿಯಾಗುತ್ತವೆ.

 ಟೈಮ್‌ಲೈನ್ ಮತ್ತು ಕಾನೂನು ಟೆಂಡರ್ ಸ್ಥಿತಿ

 ಆರ್‌ಬಿಐ ಹಿಂಪಡೆಯುವ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದೆ, ₹2000 ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನೋಟುಗಳು ಕಾನೂನುಬದ್ಧವಾಗಿ ಉಳಿಯುತ್ತವೆ ಎಂದು ಅದು ಒತ್ತಿಹೇಳುತ್ತದೆ. ವ್ಯಕ್ತಿಗಳು ತಮ್ಮ ₹2000 ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನೋಟುಗಳನ್ನು ತಮ್ಮ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳಲ್ಲಿ ವಿನಿಮಯ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಅಥವಾ ಠೇವಣಿ ಮಾಡಲು ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 30, 2023 ರವರೆಗೆ ಕಾಲಾವಕಾಶವಿದೆ. ಈ ದಿನಾಂಕದ ನಂತರ, ಬ್ಯಾಂಕ್‌ಗಳು ₹2000 ಬ್ಯಾಂಕ್‌ನೋಟುಗಳನ್ನು ವಿನಿಮಯಕ್ಕಾಗಿ ಸ್ವೀಕರಿಸುವುದನ್ನು ನಿಲ್ಲಿಸಬಹುದು, ಆದರೂ ಅವುಗಳನ್ನು ಇನ್ನೂ ಬ್ಯಾಂಕ್ ಖಾತೆಗಳಿಗೆ ಠೇವಣಿ ಮಾಡಬಹುದು.

Current affairs 2023